کتاب «روزنامه‌نگاری جایگزین» نوشته امید جهانشاهی، به مثابه یک‌گونه روزنامه‌نگاری در تحقیقات رسانه‌ای کشور ما مورد توجه قرار نگرفته است و از این‌رو اغلب دانشجویان، روزنامه‌نگاران و دست‌اندرکاران صنعت رسانه کشور با آن آشنا نیستند. این کتاب اولین اثری است که بر روزنامه‌نگاری جایگزین تمرکز می‌کند و ریشه‌های شکل‌گیری آن را از طریق پیشینه آن شرح می‌دهد و ابعاد و مختصات آن را توضیح می دهد.
روزنامه‌نگاری جایگزین، آن نوع روزنامه‌نگاری را در بر می‌گیرد که به‌وسیله افراد بیرون از سازمان‌های رسانه‌ای جریان اصلی تهیه میشود؛ یعنی آنها که اغلب آموزش حرفه‌ای ندیده‌اند، اما روایت‌ها و تحلیل‌های خود را مسئولانه و آگاهانه می‌نویسند؛ روایت‌ها و تحلیل‌هایی خارج از کادر قرائت رسمی رسانههای جریان اصلی و گفتمان حاکمی که سازمان‌های رسانه‌ای بزرگ می‌کوشند به‌عنوان تنها روایت مشروع آن را طبیعی‌سازی کنند.
روزنامه‌نگاری جایگزین یک مفهوم سیال و متغیر است و طیف وسیعی از فعالیت‌های رسانه‌ای را در بر می‌گیرد، اما تعریف غالب بر نقطه مشترک همه این فعالیت‌های رسانه‌ای تاکید می‌کند که همان تفاوت از آن نوع روزنامه‌نگاری است که در رسانههای جریان اصلی رایج است. رسانههای جایگزین طیف وسیعی از رسانه‌ها از هفته‌نامه‌های سرگرمی محلی و منطقه‌ای تا شب‌نامه‌ها و رسانههای مخفی جنبش‌های انقلابی و نیز وب‌سایت‌های اقلیت‌های قومی‌‌‌نژادی یا سیاسی ـ اجتماعی را شامل می‌شوند و طیف گسترده‌ای از روزنامه‌نگاری‌های سیاسی ـ اجتماعی
و به اصطلاح توانمندساز را در بر می‌گیرند تا روزنامه‌نگاری فرهنگ عامه و زندگی روزمره. برخی اصطلاحاتی چون رسانههای مستقل یا رسانههای رادیکال را به‌جای رسانههای جایگزین پیشنهاد می‌کنند. دیگر اصطلاحات پیشنهادی برای جایگزین‌شدن به‌جای رسانههای جایگزین که البته کمتر مورد توجه و اقبال محققان این حوزه قرار گرفته‌اند، عبارتند از رسانههای فعال، رسانههای شهروندان، رسانههای برنامه‌ریزی‌شده و رسانههای خودمختار و این حاکی از سیالی مفهوم روزنامه‌نگاری جایگزین دارد. روزنامه‌نگاری جایگزین محرک عمل اجتماعی است و طیف وسیعی از فعالیت‌های رسانه‌ای را شامل میشود که محققان مطالعات رسانه و روزنامه‌نگاری، آنها را در بستر شکل‌گیری و فرآیند تعارضات اجتماعی – سیاسی و نحوه بیان اعتراضات مورد مطالعه و بررسی
قرار دهند. در تالیف این کتاب از آثار و آرا پروفسور کریس آتون، استاد رشته رسانه و فرهنگ دانشگاه ادینبورگ ناپیر، بسیار بهره جسته‌ام به‌خصوص کتاب «روزنامه‌نگاری جایگزین» که اولین کتاب تحقیقی و دانشگاهی در این زمینه به‌شمار می‌رود.
پ.ن: این مطلب در صفحه رسانههای اجتماعی روزنامه شهروند با همکاری تیم رسانههای اجتماعی منتشر شده است.